Velayet Davasında Hakim Ne Dikkate Alır? Tüm Kriterler, Süreç ve Uygulama (2025)
Anasayfa > Aile Hukuku > Velayet Davasında Hakim Ne Dikkate Alır?
Velayet davasında hakim ne dikkate alır sorusu, boşanma veya ayrılık sürecindeki anne ve babalar için hayati öneme sahiptir. Türk Medeni Kanunu (TMK) m.182 uyarınca hâkim, velayete ilişkin kararlarını yalnızca ebeveynlerin taleplerine göre değil, her zaman çocuğun üstün yararı ilkesine göre verir. Bu ilke; çocuğun fiziksel/ruhsal sağlığı, güvenliği, eğitimi, duygusal gelişimi ve sosyal çevresinin bir bütün olarak korunmasını hedefler. Aşağıda, mahkemenin karar verirken somut olarak değerlendirdiği tüm başlıca kriterleri, delil ve belge düzenini, rapor süreçlerini, geçici önlemleri ve kararın sonradan nasıl değiştirilebileceğini kapsamlı şekilde bulacaksınız.
Velayet Davasında Hakim Ne Dikkate Alır? (Temel Kriterler)
Hâkim, somut dosyada toplanan deliller ışığında şu ana başlıkları değerlendirir:
- Çocuğun yaşı ve gelişim dönemi: 0–6 yaş arası çocuklarda bakım gereksinimi pratikte çoğu zaman anne yanında daha kolay karşılanır; ancak bu, mutlak bir kural değildir.
- Fiziksel ve psikolojik sağlık: Ebeveynlerin ruhsal/fiziksel sağlığı, bağımlılık öyküsü, tedavi süreçleri ve çocuğa bakım kapasitesi.
- Maddi durum ve yaşam koşulları: Düzenli gelir, barınma koşulları, çocuğun temel ihtiyaçlarının kesintisiz karşılanabilmesi.
- Eğitim ve sosyal çevre: Okul düzeninin sürekliliği, arkadaş çevresi, çocuğun yerleşik hayatının sarsılmaması.
- Çocuğun görüşü: Yaş ve olgunluk düzeyi yeterliyse, hâkim çocuğun beyanını dikkate alır; fakat nihai ölçüt yine çocuğun üstün yararıdır.
- Ebeveynin çocukla bağı: Günlük bakım, beslenme, okul iletişimi, sağlık takipleri gibi fiili ilgilenme düzeyi.
- Geçmiş davranışlar: Şiddet, ihmal, kötü muamele, yüksek çatışma düzeyi, iletişim engelleri.
Çocuğun Yaşı ve Gelişimi: Velayet Davasında Hakim Ne Dikkate Alır?
Uygulamada küçük yaş çocuklarının (özellikle 0–3/0–6 arası) bakım ihtiyaçları dikkate alınır. Buna karşın, annenin bakım yükümlülüklerini yerine getirmediği, çocuğu ihmal ettiği veya güvenli bir ortam sunamadığı durumlarda bu varsayım aleyhine dönebilir. Daha büyük yaşlarda ise eğitim sürekliliği, sosyal bağlar ve psikolojik denge çoğu zaman belirleyici olur.
Sağlık, Bağımlılık ve Psikososyal Yeterlilik
Hâkim; alkol/uyuşturucu bağımlılığı, şiddet eğilimi, ağır psikiyatrik rahatsızlıklar gibi durumlara karşı hassastır. Tedavisi süren veya kontrol altında olmayan problemler, çocuğun üstün yararı ilkesine ters düştüğünde velayeti etkileyebilir. Bu nedenle sağlık kurulu raporları, terapi/psikiyatri kayıtları ve düzenli tedaviye uyum kanıtları önem taşır.
Maddi Durum ve Yaşam Koşulları
“Velayet davasında hakim ne dikkate alır?” sorusunda maddi imkân tek başına belirleyici değildir; fakat çocuğun barınma, beslenme, giyim, ulaşım, ders/etkinlik ve sağlık giderlerinin karşılanabilirliği aranır. Düzenli gelir, uygun konut, çalışma saatlerinin çocuğa ayrılan zamanla uyumu bu başlık altında incelenir. Not: Maddi yeterlilik zayıf bile olsa manevi ilgi ve fiili bakım güçlü ise bu durum velayet değerlendirmesinde etkili olabilir.
Eğitim ve Sosyal Çevre: Süreklilik İlkesi
Okul ve arkadaş çevresinin korunması, yerleşik düzenin ani sarsılmaması ilkesi uyarınca değerlendirilir. Örneğin; yıl ortasında şehir/okul değişikliği çocuğun gelişimini olumsuz etkileyecekse, hâkim mevcut düzeni bozmamaya özen gösterebilir. Eğitim başarısı, öğretmen görüşleri ve okul rehberlik birimi raporları bu kapsamda delildir.
Çocuğun Görüşü ve Dinlenmesi
Çocuk yeterli olgunluğa sahipse, aile mahkemesi hâkimi veya uzman (pedagog/psikolog) eşliğinde görüşünü alabilir. Ancak beyanın tek başına belirleyici olmadığı, nihai ölçütün yine çocuğun üstün yararı olduğu unutulmamalıdır. Çocuğun manipüle edilip edilmediği de uzman raporlarıyla değerlendirilir.
Deliller ve Belgeler: Velayet Davasında Hakim Ne Dikkate Alır?
- Gelir/çalışma belgeleri: Bordro, SGK hizmet dökümü, işyeri yazıları, serbest meslek kazanç kayıtları.
- Barınma koşulları: Kira sözleşmesi, tapu, konutun oda sayısı ve çocuğa ayrılan alanı gösteren fotoğraflar.
- Sağlık/psikoloji: Tedavi kayıtları, sağlık kurulu raporları, terapi/psikolog raporları.
- Eğitim: Karne, devamsızlık/başarı durumları, öğretmen/rehberlik yazıları.
- Gündelik bakım kanıtları: Aşı kartları, hastane randevuları, veli toplantısı katılımı, kurs/etkinlik kayıtları.
- Tanıklar: Komşu, akraba, okul görevlisi gibi çocuğu yakından tanıyan kişiler.
Sosyal İnceleme Raporu (SİR) ve Uzman Görüşü
Mahkemeler sıklıkla pedagog/sosyal hizmet uzmanı/psikolog görevlendirerek sosyal inceleme yaptırır. Uzman; ebeveynlerin evlerini, ebeveyn-çocuk etkileşimini ve çocuğun ruhsal durumunu değerlendirir. SİR; “velayet davasında hakim ne dikkate alır?” sorusuna verilecek yanıtta en etkili delil gruplarından biridir ve çoğu dosyada yönlendirici rol oynar.
Geçici Velayet ve Kişisel İlişki (Görüş) Düzeni
Boşanma davası sürerken hâkim, geçici velayet kararı vererek çocuğun kimle kalacağına tedbiren hükmedebilir. Diğer ebeveynle kişisel ilişki (görüş günleri) düzenlenir. Çocuğun psikolojik bütünlüğü zarar görmemesi için görüşme takvimi yaşa ve koşullara göre esnek planlanabilir.
Velayet Davasında Prosedür: Başvuru, Deliller ve Yargılama
- Dilekçe: Somut olgular, talep sonucu ve delil listesi ile aile mahkemesine başvuru.
- Ön inceleme: Uyuşmazlık noktalarının belirlenmesi; geçici velayet/görüş düzeninin tespiti.
- Delil toplama: SİR, tanıklar, okul ve sağlık kurumu yazıları, bilirkişi incelemeleri.
- Duruşmalar: Tarafların dinlenmesi, beyan ve karşı deliller.
- Hüküm: Velayet, nafaka (iştirak nafakası), kişisel ilişki ve diğer tedbirler.
Velayet Kararının Değiştirilmesi (Koşullar Değiştiğinde)
Velayete ilişkin kararlar değiştirilebilir. Çocuğun düzeni bozulduysa, ihmal/istismar iddiaları varsa, ebeveyn koşulları köklü biçimde değiştiyse (şehir/ülke değişikliği, ağır hastalık, bağımlılık, şiddet vb.) diğer ebeveyn velayetin değiştirilmesi davası açabilir. Hâkim, yeniden “velayet davasında hakim ne dikkate alır?” ölçütleriyle dosyayı değerlendirir.
Uygulama Örnekleri ve Pratik İpuçları
- Rutinler: Çocuğun uyku, beslenme, okul ve ders çalışma rutinini koruduğunuzu belgeleyin.
- İletişim: Diğer ebeveynle çocuğa dair yapıcı ve şeffaf iletişim kurmanız lehinedir.
- Çatışma azaltma: Çocuğu taraflar arası çekişmenin içine çekmek aleyhinize sonuç verebilir.
- Belgelendirme: İddialarınızı mutlaka resmi kayıtlarla destekleyin; yalnızca soyut beyan yeterli olmaz.
Mevzuat ve Kaynaklar
Velayete ilişkin hükümler başta TMK m. 182, 336 ve devamı olmak üzere ilgili mevzuatta yer alır. Resmî metin için:
Türk Medeni Kanunu (4721).
İç Bağlantılar
- Nafaka ne zaman kesilir? – Velayetle birlikte en çok merak edilen konulardan biri.
- Zina sebebiyle boşanma – Boşanma ve velayet süreçlerinin kesişimi.
Sık Sorulan Sorular
Velayet davasında hakim ne dikkate alır ve çocuğun görüşü kaç yaşında alınır?
Genel kabul 8 yaş ve üzeridir; ancak esas olan çocuğun olgunluk düzeyidir. Görüş, üstün yararla çelişiyorsa belirleyici olmayabilir.
Velayet davası ortalama ne kadar sürer?
Delil kapsamına, SİR ve tanık sayısına göre değişmekle birlikte ortalama 4–9 ay arası; yoğun dosyalarda daha uzun sürebilir.
Geçici velayet ne işe yarar?
Dava süresince çocuğun düzenini korur; kalıcı hükme kadar çocuğun kimde kalacağı ve kişisel ilişki takvimi belirlenir.
Velayet verilmeyen ebeveyn çocuğunu hiç göremez mi?
Hayır. Kişisel ilişki (görüş) düzeni kurulur. İhlal edilirse icra/hukuki yaptırımlar gündeme gelebilir.
Sonuç
Özetle, velayet davasında hakim ne dikkate alır sorusunun cevabı, “çocuğun üstün yararı” ekseninde toplumsal, eğitsel, psikolojik ve sağlık boyutlarının birlikte değerlendirilmesidir. Ebeveynlerin çocuğa sağladığı güvenli yaşam, kesintisiz eğitim, duygusal istikrar ve sağlıklı gelişim koşulları güçlü delillerle ortaya konulmalıdır. Dava stratejisini doğru kurmak ve hak kaybı yaşamamak için bir aile hukuku avukatı ile ilerlemeniz tavsiye edilir.
